คางคก

คางคก

คางคกเป็นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก

มีกระดูกสันหลัง มี ๔ ขา เมื่อโตเต็มที่ไม่มีหาง จัดอยู่ในวงศ์  Bufonidae คางคกแท้อันเป็นคางคกที่จัดอยู่ในสกุล Bufo พบได้เกือบทั่วโลกกว่า ๑๐๐ ชนิด ที่พบในประเทศไทยมีหลายชนิด เช่น
คางคก อันมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bufo melanostictitcus  (Schneider)
คางคกป่า อันมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่  Bufo macrotis ( Boulenger)
คางคกไฟ หรือคางคกหัวจีบ อันมีชื่อวิทยาศาสตร์ Bufo parvus (Boulenger)

 

ชีววิทยาของคางคก

คางคกมีรูปร่างคล้ายกบ ลักษณะเด่นของคางคกคือ หนังขรุขระเต็มไปด้วยปุ่มปมเล็กบ้างใหญ่บ้าง ปมใหญ่ๆ มักอยู่ตามหลัง ปมใหญ่ที่สุดอยู่ข้างหลังตา ปมเหล่านี้เป็นต่อมพิษ มีน้ำพิษเป็นยางเหนียวๆ (น้ำพิษนี้เมื่อถูกผิวหนังจะทำให้คัน เมื่อกินเข้าไปจะทำให้มึนเมา อาจทำให้ตายได้) คางคกมีขาสั้นกว่ากบ มีฟัน คางคกอยู่ตามพื้นหรือใต้ดิน ออกหากินตอนกลางคืน ตามปกติหากินตัวหนอนและแมลง โดยใช้ลิ้นที่เป็นแฉกแลบออกมาจับตัวหนอนหรือแมลงแล้วตวัดเข้าปากกลางวันมักแอบนอนอยู่ใต้ก้อนหินหรือขอนไม้ หรือนอนนิ่งอยู่ตามซอกหรือในโพรงดิน เมื่อถึงเวลาผสมมพันธุ์ คางคกตัวผู้ซึ่งมีขนาดเล็กกว่าตัวเมียจะเกาะบนพื้นหลังตัวเมีย แล้วปล่อยน้ำเชื้อเข้าสู่ช่องร่วมซึ่งใช้เป็นทั้งขับถ่ายและสืบพันธุ์ ตัวเมียวางไข่ในน้ำ ไข่ออกเป็นสายวุ้นยาวๆ เมื่ออกเป็นตัวก็จะเป็นลูกอ๊อดเหมือนๆกับ ลูกกบ แต่ดำกว่า

 

ยางคางคก

ยางคางคกเป็นยางสีขาวที่ได้จากต่อมบริเวณใต้ตาของคางคก น้ำมาทำให้แห้งจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลดำ การทำให้แห้งอาจใช้วิธีผึ่งไว้ในที่ร่มไม่ตากแดด จีนเรียกเครื่องยานี้ว่า ชานชู (chansu) ญี่ปุ่นเรียก เซนโซ (senso) ตำรำยาแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน ฉบับปี ค.ศ. ๒๐๐๐ รับรองเครื่องยานี้ภายใต้ชื่อ Venenum Bufonis ชื่อภาษาอังกฤษว่า Toad Venom ตำรานี้ว่าอาจได้จากคางคก ๒ ชนิด คือ คางคกจีน (Bufo gargarizans Cantor) หรือคางคก  [ Bofo melanostictus ( Schneider) ]
ยางคางคกมีคุณสมบัติหวาน ฝาด อุ่น และเป็นพิษ เข้าสู่เส้นไตและกระเพาะอาหาร มีคุณสมบัติถอนพิษ แก้ปวด และทำให้ฟื้นคืนสติ จึงใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ แก้ปวด แก้ปวดท้อง แก้ไอ ใช้ผสมเป็นยาทาภายนอกใช้สำหรับแก้คัน และแก้โรคผิวหนังลางชนิด เนื่องจากมีฤทธิ์ระงับความรู้สึกที่ปลายประสาทใช้แก้พิษฝีต่างๆ
ยางคางคกมีสารที่ออกฤทธิ์ต่อหัวใจหลายชนิด สารเหล่านี้ทำให้กล้ามเนื้อหัวใจ บีบตัวได้แรงขึ้นหลายชนิด ที่สำคัญได้แก่ สารโฟทาลิน (bufotalin) สารบูโฟนิน (bufonin)

 

ประโยชน์ทางยา

คางคกที่ ใช้ ทางยาเป็นคางคก มันมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bofo meianostictus (schneider) ชนิดนี้มีความยาว จากปากถึงก้นราว ๑๐ เซนติเมตร แพทย์แผนไทยใช้คางคกตายซาก คือคางคกที่ตายแล้วแห้งไม่เน่าเหม็น เอาสุมไฟทั้งตัว จนเป็นถ่านแล้วบดผสมกับน้ำมันยาง (Dipterocarpus alatus Roxb) ทาแผลโรคเรื้อน โรคมะเร็ง คุดทะราด ฆ่าเชื้อโรคได้ดี

 

รูปภาพจาก:sites.google.com