เครื่องยาพฤกษวัตถุ

เครื่องยาพฤกษวัตถุ

เครื่องยาคืออะไร?

“เครื่องยา” หมายถึง ของที่นำมาผสมกันเพื่อปรุงเป็นยา ไม่ว่าจะเป็นยาบำบัดโรคหรือเป็นยาพิษ อาจได้จากพืช สัตว์ หรือแร่ธาตุก็ได้ หากได้จากพืช มักเรียกเครื่องยานั้นว่า พฤกษวัตถุ หรือพืชวัตถุ หากได้จากสัตว์ เรียก สัตววัตถุ แต่หากได้จากแร่ธาตุ มักเรียกว่า ธาตุวัตถุตัวอย่างเช่น “ยาทรงนัดถุ์” เป็นอันเป็นยาขนานที่ ๖๐ ในตำราพระโอสถพระนารายณ์ นั้นมีบันทึกไว้ดังนี้ ยาทรงนัดถุ์ ให้เอาชมด พิมเสน ตรีกะฏุก สิ่งละส่วน โกฏสอ โกฏเชียง โกฏพุงปลา กานพลู เบี้ยผู้เผา ชาดหรคุณ สมุลแว้ง อบเชยเทศ เกสรบุนนาค น้ำประสานทอง สิ่งละ ๒ ส่วนทำเปนจุณ ถ้าจะทำทรงดม เอาผิวมะกรูด ไพล ประกอบลงพอควรห่อผ้าบาง ทรงดม แก้ปวดพระเศียร แก้วิงเวียน แก้สลบ แก้ริศสีดวงในพระนาสิก พระสอ พระเนตร และประชวรเพื่อโลหิต บำบัดพิศม์ประเสริฐนักแลฯยานัดถุ์ขนานนี้เข้าเครื่องยาทั้งหมด ๑๕ สิ่ง เป็นเครื่องยาพฤกษวัตถุ ๑๑ สิ่ง คือ พิมเสน ตรีกฏุก (ได้แก่ พริกไทย ดีปลีและขิงแห้ง อย่างละเท่าๆกัน ) โกษฐ์สอ โกษฐ์เชียง โกษฐ์พุงปลา กานพลู สมุลแว้ง อบเชย และเกสรบุนนาค เป็นเครื่องยาสัตววัตถุ ๒ สิ่ง คือ ชะมด และเบี้ยผู้ และเป็นเครื่องธาตุวัตถุอีก ๒ สิ่ง คือ ชาดหรคุณ และน้ำประสานทอง

 

รูปภาพจาก:pirun.ku.ac.th,blogspot.com