สมุนไพรข้าวฟ่าง

สมุนไพรข้าวฟ่าง

ข้าวฟ่าง Setaria italic (L.) P. Beauv.
บางถิ่นเรียก ข้าวฟ่าง (ภาคกลาง) ฟ่างหางหมา (สุราษฎร์ธานี)

ไม้ล้มลุก -> จำพวกหญ้า อายุปีเดียว ลำต้นกลม ตั้งตรงหรือทอดนอนเล็กน้อย ตอนโคนขึ้นเป็นกอ สูง 100-150 ซม.
ใบ -> ออกเรียงสลับ แผ่นใบเรียวยาว ค่อนข้างกว้าง กว้าง 2-2.5 ซม. ยาว 35-50 ซม. ปลายแหลม โคนป้าน ขอบใบจักละเอียด เนื้อในค่อนข้างหยาบ เส้นกลางใบชัดเจน กาบใบยาว 10-15 ซม. มีขนตามขอบ ลิ้นใบที่อยู่ระหว่างรอยต่อด้านในของกาบใบและแผ่นใบเป็นแผ่นสั้น ๆ และปลายเป็นขน
ดอก -> ออกเป็นช่อที่ปลายยอด มีขนาดใหญ่ รูปภายนอกทรงกระบอก กว้าง 2-4 ซม. ยาว 20-30 ซม. ช่อดอกย่อยเกิดบนแขนงช่อสั้น ๆ รอบแกนกลางช่อดอก ช่อดอกย่อยค่อนข้างกลม ยาวประมาณ 2 มม. สีเหลือง กาบที่รองรับช่อดอกย่อย 2 อันยาวไม่เท่ากัน อันล่างยาว 1/2 อันบนยาว 3/4 ของความยาวช่อดอกย่อย ช่อดอกย่อยมีดอกย่อย 2 ดอก ดอกล่างเป็นดอกไม่มีเพศหรือดอกเพศผู้ ดอกบนเป็นดอกสมบูรณ์เพศ อยู่ภายในกาบ 2 อัน กาบล่าง (lemma) รูปคล้ายเรือ สีเหลืองฟาง เนื้อบาง กาบบน (palea) บางกว่า เกสรเพศผู้มี 3 อัน อับเรณูสีเหลือง เกสรเพศเมียปลายแยกเป็น 2 แฉก สีขาว
ผล -> ขนาดเล็ก ค่อนข้างกลม ยาวประมาณ 1 มม. อยู่ภายในกาบทั้งสอง โดยที่ต่อมากาบล่างมีสีน้ำตาลอมแดงและเกิดรอยหยักตามขวาง ส่วนกาบบนมีสีเหลือง


นิเวศน์วิทยา

ปลูกเพื่อใช้เมล็ดเป็นอาหารคนและนก ต้นเป็นหญ้าอาหารสัตว์


สรรพคุณ

ต้น -> น้ำต้มเป็นยาระบาย ขับปัสสาวะ
เมล็ด -> เป็นอาหารของคนและสัตว์ สามารถนำมาทำเป็นข้าวมอลต์ได้ดี ใช้ทางยาเป็นยาเย็น ขับปัสสาวะ ยาฝาดสมานสำหรับแก้ท้องเสีย น้ำต้มเมล็ดทุกกินเป็นยาลดไข้ ตำพอกแก้ปวด rheumatism และระงับอาการปวดระหว่างการคลอดบุตร

 

รูปภาพจาก:e-herbar.net,th.wikipedia.org,สมุนไพร