สมุนไพรมันคันขาว

สมุนไพรมันคันขาว

มันคันขาว Dioscorea pentaphylla Linn.
บางถิ่นเรียก มันคันขาว (สุพรรณบุรี) กอยขี้กุ้ง มะมู่ มันหมักไก่ มันหมักบุก มันหมักมู่ หมักโก่ (เชียงใหม่) มันกู้ มันจ้วก (ลำปาง) มันสือ (นครศรีธรรมราช) มันหิ่ง มันอ้อน มันอีมู่ (แม่ฮ่องสอน เลย).

ไม้เถา -> มีหนามตามโคนต้น ต้นอ่อนมีขน ต้นแก่เกลี้ยง มีหัวเกิดตามง่ามใบบนลำต้นมาก รูปกลม หรือ รีป้อม ๆ ผิวสีน้ำตาล เนื้อสีเหลือง มีหัวใต้ดิน หัวมีรูปร่างต่าง ๆ กัน.
ใบ -> มีใบย่อย 3-5 ใบ ใบย่อยใบกลางรูปหอกกลับค่อนข้างกว้าง หรือ รูปไข่กลับปลายแหลม โคนมน หรือ กลม. มีขนาดกว้าง 1-4.5 ซม. ยาว 4-15 ซม. ใบย่อยที่อยู่ 2 ข้าง ด้านนอกเบี้ยว ใบอ่อนมีขนทั้ง 2 ด้าน ใบแก่ด้านบนเกลี้ยง ก้านใบสั้นกว่าใบย่อยใบกลาง ก้านใบย่อยยาว 3-5 มม.
ดอก -> ดอกเพศผู้ และดอกเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน. ดอกเพศ ดอกเพศผู้ ออกเป็นช่อตามปลายกิ่ง กลิ่นหอม ดอกรูปกลม เล็ก จำนวนมาก เรียงกันแน่น มีใบประดับติดอยู่ที่โคนดอก ก้านดอกยาวเพียง 0.5-1 มม. กลีบดอก 6 กลีบ กลีบที่อยู่ด้านนอกรูปหอกกว้าง ปลายแหลม ยาวประมาณ 1 มม. กลีบที่อยู่ด้านในกว้าง ปลายทู่ เกสรผู้ 6 อัน 3 อันฝ่อ ยาวกว่า 3 อันที่สมบูรณ์ ติดอยู่ที่ฐานของกลีบดอก. อับเรณูยาวกว่าก้านเกสร. ดอกเพศเมีย ออกเป็นช่อตามง่ามใบ 1-3 ช่อ ยาวได้ถึง 25 ซม. มีขน กลีบดอกมีลักษณะเหมือนกับดอกเพศผู้ รังไข่ไข่มี 3 ช่อง แต่ละช่องมีไข่อ่อน 2 หน่วย. ท่อเกสรสั้น มี 3 แฉก.
ผล -> รูปยาว ปลายกลม ยาว 20 มม. มีครีบตามยาวกว้างประมาณ 6 มม. เมล็ด มีปีกจนถึงฐาน.


นิเวศน์วิทยา

ขึ้นตามป่าละเมาะ และไร่ร้าง.


สรรพคุณ

หัวใต้ดิน -> เมื่อทำให้สุกกินได้ หั่นเป็นแผ่นบาง ๆ ปิดบริเวณที่มีอาการอักเสบ บวมแดง

สมุนไพรมันคันขาว

รูปภาพจาก:theferns.info,en.wikipedia.org