สมุนไพรบวบขม

สมุนไพรบวบขม

บวบขม Trichosanthes cucumerina Linn.
บางถิ่นเรียกว่า บวบขม นมพิจิตร (กลาง) มะนอยจ๋า (เหนือ).

          ไม้เถา ลำต้นเป็นร่อง มีขนประปราย มือเกาะมี 2-3 แขนง. ใบ เดี่ยว เรียงสลับกัน รูปกลม หรือ คลายรูปไต กว้าง 7-10 ซม. โคนใบเว้าลึกเป็นรูปหัวใจขอบใบหยักเป็นรูปซี่ฟัน และมีรอยเว้าลึก ทำให้เป็น 5 แฉก ปลายใบแหลม หรือ กลม เส้นใบออกจากจุดเดียวกันที่โคนใบ 5 เส้น มีขนทั้ง 2 ด้าน แต่ขนด้านล่างยาวกว่าด้านบน; ก้านใบเล็ก ยาว 2-7 ซม. มีขน. ดอก ดอกเพศผู้ และดอกเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน. ดอกเพศผู้ ออกเป็นช่อ ยาว 6-16 ซม. ก้านดอกเล็กคล้ายเส้นด้าย มีขนเล็กน้อย กลีบรองกลีบดอกโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 5 กลีบ ยาว 15-16 มม. กลีบยาว 1.5 มม. กลีบดอก 5 กลีบ รูปไข่แกมสามเหลี่ยมยาว 7 มม. มีเส้น 3 เส้น กลีบอยู่ชิดกัน เกสรผู้ 3 อัน รูปทรงกระบอก กว้าง 1.5 มม. ยาว 3 มม. ดอกเพศเมีย ออกเดี่ยว ๆ ก้านดอกยาว 3-12 มม. กลีบรองกลีบดอก และกลีบดอก มีลักษณะเหมือนดอกเพศผู้ รังไข่รูปยาวรี มีขนยาวนุ่ม ท่อรังไข่เล็กเหมือนเส้นด้าย ยาว 16-18 มม. ผล รูปกลมยาว หัวท้ายแหลม กว้าง 3.5-4 ซม. ยาว 5-6 ซม. สีเขียว มีลายสีขาวตามยาวของผล มีขนสีแดงทั่วผล. เมล็ด มี 8-10 เมล็ด รูปขอบขนาน ขอบเป็นคลื่น ปลายมน โคนสอบแคบ กว้าง 5-6 มม. ยาวประมาณ 13 มม.

นิเวศน์วิทยา : ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ และที่รกร้างทั่วไป.

สรรพคุณ : ราก น้ำคั้นราก ขนาด 60 มล. ใช้เป็นยาถ่ายอย่างแรง และรบกวนทางเดินอาหารมาก ส่วนน้ำต้มราก กินเป็นยาลดไข้ และระบาย แก้ปวดหัว หลอดลมอักเสบ  ต้น น้ำคั้นต้น กินเป็นยาทำให้อาเจียน น้ำต้มต้น เป็นยาลดไข้ ระบาย บำรุงหัวใจ บำรุงร่างกาย ถ้าใช้รวมกับต้นผักชี ต้น Gentian และน้ำผึ้ง กินแก้อาการอักเสบต่าง ๆ ฟอกเลือด ขับระดู และใช้กับคนไข้ท่อน้ำดีอักเสบ ใบ น้ำต้มใบ กินเป็นยาลดไข้ ระบาย แต่ถ้าใช้มากจะทำให้อาเจียน ผล มีรสขมมาก น้ำต้มผล และยอดอ่อน กินเป็นยาระบาย ส่วนน้ำต้มผลแห้ง และน้ำตาล เป็นยาช่วยย่อย. เมล็ด กินเป็นยาลดไข้ ขับระดู และขับพยาธิ ใช้ได้ดีกับคนไข้ธาตุพิการ

 

รูปภาพจาก:samunpri.com,creditonhand.com,สมุนไพร