สมุนไพรฟักข้าว

สมุนไพรฟักข้าว

ฟักข้าว Momordica cochinchinensis (Lour.) Spreng.
บางถิ่นเรียก ฟักข้าว (กลาง) ขี้กาเครือ (ปัตตานี) ผักข้าว (เหนือ) พุคู้เด๊าะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน).

     ไม้เถา มือเกาะไม่แยกแขนง. ใบ เดี่ยว เรียงสลับกัน แผ่นใบเว้าเป็นแฉก 3-5 แฉก กว้างและยาว 6-15 ซม. เกลี้ยง หรือ มีขนเล็กน้อย ขอบใบหยักตื้น และมน; ผิวใบมีต่อมเป็นจุด ๆ ทั่วไป ก้านใบยาว 5-8 ซม. ดอก ดอกเพศผู้ และดอกเพศเมียอยู่ต่างต้นกัน กลีบดอกสีขาวนวล มีจุดม่วง. ดอกเพศผู้ ก้านดอกยาว 5-15 ซม. ใบประดับมีขน กลีบรองกลีบดอกเชื่อมติดกัน เนื้อหนา และแข็งคล้ายหนังสัตว์ มีขน กลีบดอก 5 กลีบ โคนกลีบสีดำ และเชื่อมติดกันเล็กน้อย เวลาบานวัดเส้นผ่าศูนย์กลางได้ 6-8 ซม. เกสรผู้ 3 อัน. ดอกเพศเมีย ก้านดอกยวา 2-5 ซม. ใบประดับมีขนาดเล็กกว่าในดอกเพศผู้ กลีบรองกลีบดอก และกลีบดอก มีลักษณะเหมือนดอกเพศผู้ รังไข่มี 1 ช่องท่อรังไข่ยาว ปลายแยกเป็น 3 แฉก. ผล รูปขอบขนาน กว้าง 5-7 ซม. ยาว 10-15 ซม. มีเนื้อ ผิวมีหนาม แก่จัดสีแดงสด. เมล็ด มีจำนวนมาก รูปไข่ หรือ ไม่แน่นอน ยาว 1.8-2 ซม. แบน สีดำ ด้านบนมีลายเหมือนแกะสลัก.

นิเวศน์วิทยา : ขึ้นในที่รกร้างทั่วไป.

สรรพคุณ : ราก น้ำต้มราก กินเป็นยาถอนพิษไข้ ขับเสมหะ แก้ปวดข้อและเข้าข้อ เมื่อแช่ในน้ำ นำมาใช้สระผมฆ่าเหา และแก้ผมร่วงได้ ใบ ยอด และใบอ่อนกินได้ใช้เป็นยาขม ใบสด ตำเป็นยาพอกฝี ทาถอนพิษ พอกแก้ปวดหลัง และกระดูกเดาะ เมล็ด เมล็ดดิบเป็นพิษ ถ้านำมากะเทาะเปลือกออก ทอดให้กรอบ กินเป็นยาแก้ไอ แก้โรคปอด ขับปัสสาวะ ท่อน้ำดีอุดตัน ระบาย สามารถใช้แทนเมล็ดแสลงใจ (Strychnos nux-vomica Linn.) ได้

 

รูปภาพจาก:kapook.com,jherb.net,สมุนไพร