แตงโม

แตงโม

แตงโม Citrullus lanatus Mats. & Nakai
ชื่อพ้อง C. vulgaris Schrad. Ex Ecklon
บางถิ่นเรียก แตงโม (กลาง) แต่เต้าส่า (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) แตงจีน (ใต้) มะเต้า (เหนือ) อุลัก (เขมร-บุรีรัมย์).

  ไม้เถา มือเกาะแยกเป็น 2-3 แขนง. ใบ เดี่ยว เรียงสลับกัน มีรอยหยักเว้าแบบนิ้วมือ 3-7 แฉก แต่ละแฉกมีรอยหยักเว้าตื้น ๆ แบบขนนก ใบกว้าง 5-18 ซม. ยาว 8-20 ซม. ผิวใบเป็นรอยขรุขระ ก้านใบยาว 3-12 ซม. ดอก ออกเดี่ยว ๆ ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียอยู่บนต้นเดียวกัน. ดอกเพศผู้ ก้านดอกเล็ก มีขนนุ่ม กลีบรองกลีบดอกติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น 5 กลีบ มีขนอ่อนนุ่ม กลีบดอก 5 กลีบ โคนเชื่อมติดกัน ยาว 2-2.5 ซม. เกสรผู้ 3 อัน สั้น. ดอกเพศเมีย กลีบรองกลีบดอก และกลีบดอก มีลักษณะเหมือนดอกเพศผู้ แต่มีขนาดใหญ่กว่า รังไข่รูปไข่ ภายนอกมีขน ท่อรังไข่สั้น ปลายท่อมี 3 แฉก ก้านดอกสั้น ที่ปลายมีรอยแยกตื้น ๆ 5 รอย. ผล กลม หรือ ค่อนข้างกลม เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 25 ซม. ผิวเรียบ สีเขียวแก่ หรือ เขียวอ่อน หรือ เขียวแก่ และอ่อนสลับกัน ภายในมีเนื้อสีแดง รสหวาน ฉ่ำน้ำ นิยมรับประทานเป็นผลไม้. เมล็ด มีจำนวนมาก รูปไข่ แบน ผิวเรียบ สีน้ำตาลเข้ม.

นิเวศน์วิทยา : นิยมปลูกเป็นพืชไร่ เป็นผลไม้ที่นิยมรับประทานกันมาก.

สรรพคุณ : ราก น้ำยางราก กินแก้ตกเลือด หลังการแท้งบุตร ใบ ยาชงใบ กินเป็นยาลดไข้ ผล กินได้ตั้งแต่ผลอ่อน จนถึงผลแก่ มีคุณสมบัติทางยา เป็นยาเย็น ขับปัสสาวะ ยาฝาดสมาน บำรุงธาตุ ระบาย ช่วยย่อย แก้โรคดีซ่าน และเบาหวาน เมล็ด กินได้ มีโปรตีนสูงมาก ใช้เป็นยาเย็น ขับปัสสาวะ บำรุงร่างกาย บำรุงธาตุ บำรุงปอด และสมอง ให้น้ำมันสีเหลือง ใช้ขับพยาธิในแมวได้ผลดี ใช้เป็นอาหารได้แทน almond oil ที่ได้จาก Prunus amygdalus Batsch. ใช้ผสมยาฉีดบางชนิด และเป็นยาระบายอย่างอ่อน

 สารสำคัญ : ผล ประกอบด้วย amino acids ต่าง ๆ เช่น a-amino-b-(pyrazolyl-N) propionic acid alanine a และ g-aminobutyric acid glutamic acid arginine phosphoric acid malic acid glycol betaine adenine alcohol cucurbitol และน้ำตาล ได้แก่ saccharos dextrose levulose invert sugar citrulline lycopin mannitol carotene และวิตามินต่าง ๆ เปลือกผล มี fixed oil arachidic acid และธาตุทองแดงเล็กน้อย เมล็ด ให้น้ำมันที่เป็น glycerides ของ linoleic oleic palmitic และ stearic acid amino acid (-) b-pyrazol – d-ylal-amine enzyme urease a และ b-amylase invertase มี saponin cucurbocitrin ที่มีฤทธิ์ลดความดันโลหิต และแก้กระเพาะปัสสาวะอักเสบ  phytosterol มีธาตุแคลเซียม และเหล็กสูงมาก

 

รูปภาพจาก:btsstation.com,qmlcorp.com