สมุนไพรหญ้าค้อนกลาง

สมุนไพรหญ้าค้อนกลาง

หญ้าค้อนกลาง Sphaeranthus africanus Linn.
บางถิ่นเรียก หญ้าค้อนกลาง (อยุธยา) การบูร (ราชบุรี) ผักคราดหัวแหวน (ปัตตานี) ระงับ (สุพรรณบุรี) สาบแร้ง (สุโขทัย) สุแบ (มาเลย์-ปัตตานี).

ไม้ล้มลุก อายุหนึ่งปี สูงถึง 15-45 ซม. ลำต้นมีปีก 3-4 ปีก แตกกิ่งก้านมาก มักแตกกิ่งที่โคนต้นแล้วชูขึ้น เกลี้ยง หรือ มีขนนุ่ม มีกลิ่นน้ำมัน. ใบ ออกเรียงสลับกัน รูปไข่กลับ หรือ รูปขอบขนาน กว้าง 0.5-3.5 ซม. ยาว 2-11 ซม. ปลายกลมมนและมีติ่ง โคนสอบแคบติดกับลำต้น ขอบใบจักเป็นซี่ฟันกลมตื้น ๆ และบางทีจะเป็นคลื่นเล็กน้อย หายากที่ขอบใบเรียบ เมื่ออ่อนมีขน เมื่อแก่เกลี้ยง มีต่อมเล็กๆ. ดอก เป็นกระจุกเล็ก ออกเป็นช่อที่ปลายยอดและตรงข้ามใบ ก้านช่อดอกมีปีก ยาวถึง 2 ซม. ดอกสีขาวอมเขียว หรือ ด้านหนึ่งมีจุดแต้มสีม่วง ริ้วประดับรูปช้อน วงในปลายกลม จักเป็นซี่ฟันไม่ชัด วงนอกปลายแหลม ดอกวงนอกเป็นดอกเพศเมีย มีประมาณ 12 ดอก กลีบดอกยาวประมาณ 1 มม. เชื่อมติดกันเป็นรูปท่อ เกสรเมียเล็ก บาง เกลี้ยง ดอกวงในเป็นดอกสมบูรณ์เพศมี 1-4 ดอก ส่วนมากมี 2-3 ดอก กลีบดอกยาว 1-2 มม.เชื่อมติดกันเป็นรูปกรวยแกมรูปท่อ ปลายมี 5 แฉก อับเรณูและเกสรเมียมีขนสีขาว ยกเว้นที่ปลายยอด. ผล แห้ง รูปทรงกระบอก ยาว 1 มม. มีต่อม.

นิเวศน์วิทยา : พบขึ้นตามที่ชื้นแฉะ หนอง บึง บางครั้งพบตามหาดทราย.

สรรพคุณ : ทั้งต้น บรรเทาอาการบวมและปวด เป็นยาพอกแผล ขับพยาธิ เจริญอาหาร ขับปัสสาวะ ใบ น้ำคั้นใช้เป็นยาอมกลั้วคอ แก้คอเจ็บ

 

รูปภาพจาก:samunpri.com,stuartxchange.org,สมุนไพร