พิมเสน

พิมเสน

พิมเสนเป็นเกล็ดเล็กๆที่มีสีขาวขุ่นหรือสีแดงเรื่อๆ มีกลิ่นหอมเย็น ฉุน เนื้อแน่นกว่าการบูร แต่ระเหิดได้ช้ากว่าการบูร ติดไฟให้แสงจ้าและมีควันมาก ไม่มีขี้เถ้า มีความถ่วงจำเพาะ ๑.๐๑๑ พิมเสนมีสูตรทางเคมี C10H18O มีชื่อทางเคมีว่า (+)-บอร์นีออล หรือเอนโด-๒-แคมฟานอล หรือเอนโด -๒- ไฮดรอก-แคมฟีน แคมเปญพิมเสนบริสุทธิ์จะเป็นผลึกรูปแผ่นหกเหลี่ยม มีจุดหลอมตัว ๒๐๘°ซ. เกือบไม่ละลายน้ำ ละลายได้ดีในละลายได้ในปิโตรเลียมอีเทอร์ (๑ : ๖) ในเบนซิน พิมเสนมีชื่อเรียกหลายชื่อ เช่น ภิมเสน ภีมเสน พิมเสนเกล็ด พิมเสนตรังกานู พรมเสน มีชื่อสามัญว่า Borneo camphor แขกในอินเดียบอมเบย์เรียก Bhimseni หรือ Boras ชาวฮินดูเรียก Bhimsainikapur หรือ Barus kapur ในธรรมชาติพบพิมเสนแทรกอยู่ในเนื้อไม้ของพืชในสกุล Dryobalanops วงศ์ Dipterocarpacese หลายชนิด แต่ที่ให้พิมเสนมากและเป็นพิมพ์สีพ้นสภาพดี คือชนิดที่มีชื่อพฤกษศาสตร์ว่า Dryobalanops aromatica Gaertn. ซึ่งขึ้นในรัฐตรังกานู ประเทศมาเลเซีย (รัฐตรังกานูนี้เคยเป็นเมืองขึ้นของไทย ทำให้ไทยมีพิมเสนใช้ในประเทศมาแต่ครั้งโบราณ) พืชชนิดนี้ (Dryobalanops aromatica Gaertn.)

มีชื่อเรียกหลายชื่อเช่น Borneo camphor tree. Pokok kapur Barus (มาลายู) Pokok kapurrum (อินโดนีเซีย-สุมาตรา) Mahoborn (อินโดนีเซีย-บอร์เนียว) เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ อาจสูงได้ถึง ๗๐ เมตร มีพูพอนใหญ่มาก วัดโดยรอบลำต้นได้ ๒-๑๐ เมตร เปลาตรง เรือนยอดเป็นรูปฉัตร มีกิ่งก้านสาขาใหญ่ ปลายกิ่งตก ยอดทรงแหลม ใบเป็นใบเดี่ยว ที่ใบที่อยู่ตอนบนของต้นนะเรียงสลับกัน ส่วนใดที่อยู่ตอนล่างของต้นออกตรงกันข้าม รูปไข่ ค่อยๆเรียวแหลมสู่ปลายใบ ขนาดกว้าง ๒.๕-๕ เซนติเมตร ยาว ๗.๕-๑๗.๘ เซนติเมตร ขอบใบเรียบ ผิวใบเรียบ ก้านใบสั้น ใบอ่อนสีแดงและห้อย ดอกออกรวมกันเป็นช่อกระจะ เรื่องที่ไปกริ่งหรือที่ซอกใบ ดอกย่อยมีขนาดเล็ก มีกลิ่นหอม กลีบชั้นนอกมี ๕ กลีบ ขนาดเท่าๆกัน แข็งกลีบชั้นในห่อตามยาว เกสรเพศผู้มีจำนวนมาก ก้านเกสรติดการเป็นสองแถว รวมกันเป็นหลอดยาวกว่าเกสรเพศเมีย เกสรเพศเมียมีรังไข่อยู่เหนือวงกลีบดอก มี ๓ ช่อง ผลเป็นผลแห้ง ไม่แตก กลีบนอกแผ่ออกเป็นปีก มี ๑ เมล็ด แพทย์โบราณใช้พิมเสนเป็นยาขับเหงื่อ ขับเสมหะ กระตุ้นการหายใจ กระตุ้นสมอง บำรุงหัวใจ ใช้เป็นยาระงับความกระวนกระวาย ทำให้ง่วงซึม ถ้าใช้เกินขนาดอาจทำให้คลื่นไส้อาเจียนได้ ความจำสับสน ในสมัยโบราณพิมเสนจัดว่าเป็นยาอันทรงประสิทธิภาพ มีกลิ่นดี หายาก ถึงกับมีบันทึกในตำราคำทำนายฝัน “ฝันว่าดมพิมเสนจะมีคนรัก”

พิมเสนจึงมีราคาแพงมาก แพงกว่าเกรือถึงร้อยเท่า มีคำพังเพยว่า  “อย่าเอาพิมเสนไปแลกกับเกลือ”

 

รูปภาพจาก:blogspot.com,vichakaset.com