สมุนไพรสมอพิเภก

สมุนไพรสมอพิเภก

สมอพิเภก Terminalia bellirica (Gaerth.) Roxb.
บางถิ่นเรียกว่ สมอพิเภก สมอแหน (ภาคกลาง) ซิบะคู่ (กะเหรี่ยง-เชียงใหม่) ลัน (เชียงราย) สะคู้ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) แหน แหนขาว แหนต้น (ภาคเหนือ).

      ไม้ต้น ขนาดใหญ่ สูง 25-50 ม. ผลัดใบ เรือนยอดแผ่กว้าง ที่โคนต้นมักมีพูพอนใหญ่ เปลือกหนา มีรอยแตกเป็นร่องตามยาว. ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงเวียนสลับกัน รูปไข่กลับ กว้าง 2-10 ซม. ยาว 4-16 ซม. ปลายใบมน กลม หรือ แหลม โคนใบสอบแคบ เนื้อใบค่อนข้างหนาเป็นมัน เส้นใบแผ่กว้าง มี 6-8 คู่ ก้านใบยาว 3-9 ซม. มักมีตุ่มหูดเล็ก ๆ อยู่ที่ระหว่างกลางก้านใบ หรือ ใกล้ ๆ โคนใบ บางทีมองเห็นได้ชัด. ดอก ขนาดเล็ก ออกเป็นช่อตามง่ามใบ สีเหลือง ช่อดอกยาว 3-15 ซม. ดอกย่อยไม่มีก้านดอก ดอกเพศผู้จะอยู่ที่ปลายช่อ ส่วนดอกสมบูรณ์เพศจะอยู่ที่โคนช่อ กลีบรองกลีบดอกเชื่อมติดกัน มีขน ตอนล่างเป็นรูปท่อยาว 1.5-3 มม. ตอนบนแผ่ออกเป็นรูปถ้วยตื้น ๆ กว้าง 0.4 ซม. ยาว 0.1 ซม. ปลายแยกเป็นกลีบรูปสามเหลี่ยม ไม่มีกลีบดอก เกสรผู้มี 10 อัน ก้านเกสรผู้ยาว 3 มม. รังไข่มี 1 ช่อง ท่อเกสรเมียเกลี้ยง ยาว 4 มม. ผล ค่อนข้างกลม หรือ รูปรีกว้าง กว้าง 1.5-2 ซม. ยาว 2-3 ซม. มีสันเห็นรางๆ 5 สัน เปลือกนอกเข็ง มีขนละเอียด. เมล็ด รูปรี กว้าง 0.5 ซม. ยาว 1.2 ซม.

นิเวศน์วิทยา : พบขึ้นทั่วไปตามป่าผลัดใบ ป่าเต็งรัง และป่าดิบแล้ง ตั้งแต่ความสูง 0-500 ม. ผลัดใบในช่วงเดือนพฤศจิกายน-มกราคม หลังจากนั้นจะแตกใบใหม่ และตาดอกในเดือนมีนาคม-เมษายน.

สรรพคุณ : ราก แก้พิษโลหิตซึ่งมีอาการทำให้ร้อน. เปลือกต้น แก้โรคเกี่ยวกับปัสสาวะพิการ ใบ รักษาแผลติดเชื้อ. ดอก แก้ตาเปียกแฉะ ผล เป็นยาเจริญอาหาร บำรุง แก้ไข้ ท้องร่วง โรคเรื้อน ริดสีดวงทวาร ท้องมาน ถ้ารับประทานมาก ๆ เป็นยาเสพติดและทำให้หลับ เมื่อเอาเล็ดออกย่างไฟนาบสะดือเด็กหลังจากสายสะดือหลุด ผลค่อนข้างสุกเป็นยาระบาย เมื่อสุกเต็มที่เป็นยาสมาน ผลแห้ง แก้ไอ เสียงแห้ง เจ็บคอ และธาตุพิการ

 

รูปภาพจาก:pantip.com,disthailand.blogspot.com,สมุนไพร